Konstytucja wprowadzała: trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, ograniczała immunitety prawne oraz przywileje szlachty zagrodowej, co miało na celu zapobieżenie możliwości przekupstwa biednego szlachcica przez agentów obcego państwa. Konstytucja 3 maja zniosła podział na Koronę i Litwę, organem naczelnym pozostawiając sejm i zapewniając mu pełnię władzy ustawodawczej, prawo stanowienia budżetu i podatków oraz daleko idącą kontrolę nad rządem. Sejm miał składać się z 204 posłów, wybieranych na sejmikach przez szlachtę, a także z 24 tzw. plenipotentów miast, którzy mieli ograniczony głos doradczy. Zmniejszona została także rola senatu, zniesiono liberum veto oraz zakazano konfederacji. Tron miał od tej chwili być dziedziczony, a monarcha ponosić osobistą odpowiedzialność za swoje władanie. Wzmocniono natomiast rząd, na którego czele miał stać król jako przewodniczący Straży Praw. Akty wydawane przez króla musiał podpisywać minister, a wszyscy ministrowie za naruszenie prawa mieli odpowiadać przed sądem sejmowym, a za swoją politykę – przed królem i sejmem. Konstytucja poczyniła też zmiany w sądownictwie szlacheckim i miejskim.

Wielu liczyło, że Konstytucja 3 maja będzie punktem wyjścia do dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych w Polsce. Takich nadziei wystarczyło jednak na zaledwie 14 miesięcy, kiedy to skutkiem działalności targowiczan i przegranej wojny z Rosją polska ustawa zasadnicza została obalona.